Kontrole trzeźwości w pracy – Legalne i przeprowadzane przez pracowników ochrony

Od lutego 2023 zasady Kodeksu Pracy uległy istotnej zmianie, dzięki której pracodawcy mają teraz prawo do kontrolowania stanu trzeźwości swoich pracowników. Ta nowelizacja umożliwia pracodawcom monitorowanie trzeźwości swoich pracowników i interweniowanie, gdy zaobserwują nieodpowiednie zachowanie. Ma to zasadniczy wpływ na bezpieczeństwo w miejscu pracy.

Do tej pory stan trzeźwości był uznawany przez Urząd Ochrony Danych Osobowych za dane wrażliwe, które można przetwarzać tylko na podstawie zgody pracownika. Jednak dzięki nowelizacji pracodawcy uzyskali prawną podstawę do przeprowadzania badań stanu trzeźwości, jak również obecności substancji działających podobnie do alkoholu, zwanych potocznie „środkami odurzającymi”.

Zawarte w niej wytyczne określają, jak powinny być przeprowadzane takie badania. Warto zauważyć, że osoby przeprowadzające te kontrole muszą być odpowiednio upoważnione przez pracodawcę.

Prawo umożliwia pracodawcom przeprowadzanie testów na trzeźwość pracowników, jeśli jest to kluczowe dla ochrony ludzi (np. innych pracowników lub klientów) lub mienia (takiego jak własność pracowników, firmy, współpracowników czy osób trzecich).

Te uprawnienia są oparte na konkretnych artykułach Kodeksu Pracy (art. 221c, art. 221e § 2). Ważne jest jednak, aby podkreślić, że kontrolowanie trzeźwości pracowników i sprawdzanie obecności substancji działających jak alkohol nie jest wymagane przez prawo. Jest to opcjonalne narzędzie, które prawo udostępnia pracodawcom. Decyzję o tym, kiedy, jak i kogo testować, pracodawca podejmuje we współpracy ze związkami zawodowymi w swojej organizacji.

Nowe regulacje wprowadzają trzystopniowy proces kontroli trzeźwości pracowników oraz testowania na obecność środków odurzających.

• Pierwszy etap to badanie przeprowadzane przez pracodawcę zgodnie z wewnętrznymi procedurami firmy. Taką kontrolę mogą przeprowadzić Policja lub Straż Miejska na żądanie zarówno pracownika, jak i pracodawcy.
• Drugi etap to badanie przy użyciu alkomatu, które eliminuje konieczność przeprowadzania badań laboratoryjnych.
• Trzeci etap to szczegółowe badania laboratoryjne, takie jak badanie krwi (w przypadku alkoholu) lub badania krwi i/lub moczu (w przypadku substancji działających jak alkohol). Ten etap jest inicjowany tylko na wniosek Policji i odbywa się w określonych okolicznościach prawnych, które zostały opisane w ustawie.

Wprowadzenie tej trzystopniowej procedury ma na celu umożliwienie bardziej holistycznego podejścia do monitorowania stanu pracowników. Daje to pracodawcom jasne wytyczne prawne, które umożliwiają efektywne działania w celu zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony wszystkich osób związanych z miejscem pracy.

Aby upewnić się, że kontrola trzeźwości pracowników oraz testy na obecność substancji działających podobnie do alkoholu są realizowane w sposób szanujący godność i prywatność pracowników, istnieje kilka kluczowych zaleceń do przestrzegania.

Kontrole te powinny być przeprowadzane indywidualnie, na przykład w oddzielnym pomieszczeniu, aby uniknąć niepotrzebnej ekspozycji.

Pracodawcy powinni również dbać o to, aby kontrole nie prowadziły do dyskryminacji, co oznacza, że wszystkich pracowników należy traktować równo, bez uprzedzeń. Testy trzeźwości powinny być przeprowadzane przy użyciu odpowiednich urządzeń, które nie naruszają prywatności pracowników, takich jak alkomaty z jednorazowymi końcówkami, przy użyciu technologii takich jak spektrometria podczerwieni lub utlenianie elektrochemiczne.

Pracodawcy powinni zawiadomić pracowników o nadchodzącej kontroli trzeźwości co najmniej dwa tygodnie przed jej przeprowadzeniem. Komunikacja ta powinna być przekazana w formie pisemnej lub elektronicznej. Warte uwagi jest to, że nowe regulacje dotyczą również przedsiębiorców, którzy nie są pracodawcami, ale mogą przeprowadzać kontrole trzeźwości osób współpracujących na innych zasadach niż stosunek pracy. W takich sytuacjach należy stosować odpowiednie artykuły Kodeksu Pracy (art. 221c–221f k.p. oraz przepisy wydane na podstawie art. 221g k.p.).

Ważne jest, aby pamiętać, że kontrole mogą dotyczyć również osób, które nie są związane z regulaminem pracy pracodawcy, takich jak wykonawcy zlecenia, stażyści, praktykanci. Dla takich osób powinny być przygotowane konkretne zarządzenia lub instrukcje dotyczące kontroli, z którymi będą zobowiązani się zapoznać. W przypadku osób pracujących na umowach B2B, informacje o kontrolach powinny być zawarte w umowie o współpracy.

Zgodnie z ustawą, stan po spożyciu alkoholu występuje, kiedy zawartość alkoholu w ciele osiąga lub prowadzi do stężenia 0,2-0,5‰ alkoholu we krwi lub 0,1-0,25 mg alkoholu w 1 dcm3 powietrza wydychanego. Natomiast stan nietrzeźwości pojawia się, gdy zawartość alkoholu w organizmie osiąga lub przekracza 0,5‰ alkoholu we krwi albo 0,25 mg alkoholu w 1 dcm3 powietrza wydychanego.

Jeżeli badanie wykazuje nietrzeźwość lub upojenie, pracodawca ma prawo odmówić pracownikowi pracy. Pracownik powinien być poinformowany o powodach takiej decyzji, co może odbyć się nawet ustnie. Pracodawca może również odmówić dostępu do pracy pracownikowi, jeżeli podejrzewa, że ten spożył alkohol.

Wyniki badania mogą trafić do różnych sekcji akt pracowniczych: do sekcji D w przypadku nałożenia kary, do sekcji B przy minimalnej zawartości alkoholu bez karania, lub do sekcji C, jeśli badanie jest dowodem w postępowaniu sądowym.

Jeżeli pracodawca ma uzasadnione podejrzenia wobec pracownika, nawet jeżeli nie ma procedur kontroli trzeźwości w regulaminie pracy, może to skutkować wezwaniem służb ochrony porządku publicznego, takich jak policja czy straż miejska, do przeprowadzenia kontroli.

Kontrole te rozpoczynają się od testów przy użyciu alkomatu, a badania krwi są przeprowadzane dopiero w trzecim etapie, w pięciu szczegółowo określonych przypadkach.

• Jeżeli badanie wykazuje, że pracownik jest trzeźwy, ma on prawo do wynagrodzenia za czas spędzony na badaniu, a jego nieobecność jest traktowana jako usprawiedliwiona. W przypadku stwierdzenia obecności alkoholu, pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia za ten dzień.

Ponadto ustawodawstwo pozwala pracodawcy na kontrolę obecności w organizmach pracowników substancji o działaniu podobnym do alkoholu. Kontrola taka może być przeprowadzana, jeżeli zostanie wykryta obecność tych substancji lub jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie ich używania. Kontrole na obecność tych substancji odbywają się podobnie jak kontrole trzeźwości, ale obejmują dodatkowe badanie moczu.

Firma Seris Konsalnet może świadczyć usługi związane z kontrolą trzeźwości. Dzięki dobrze przeszkolonym pracownikom, firma jest w stanie przeprowadzać kontrole zgodnie z najnowszymi przepisami, minimalizując jednocześnie zakłócenia prywatności osób badanych. Badania mogą być przeprowadzane przez pracowników firmy w specjalnie przygotowanych do tego miejscach, przy użyciu urządzeń, które posiadają aktualne dokumenty potwierdzające ich kalibrację.